5) Türk Savunma Sanayi: Uzay Sistemleri

[yakusha]

Türk Savunma Sanayi: Uzay Sistemleri

Bu makalenin konusu Türk Savunma Sanayi: Uzay Sistemleri ile sınırlandırılmıştır.

* UYDU PROJELERİ
* MİKRO, NANO VE KÜP UYDULAR
* Uydu Gönderim Araçları
* Tarihsel Notlar
* Kritik Alt Sistemler ve Özel Yapılar
* İhracat Başarıları


^{(Görsel Kaynak: Miguyan)}

[yakusha]

UYDU PROJELERİ

UZAYA GÖNDERİLMİŞ ARAÇLAR

RASAT - Tübitak Uzay

RASAT Araştırma Uydusu, Türkiye'nin ve TÜBİTAK UZAY'ın BiLSAT uydusundan sonra sahip olduğu ikinci uzaktan algılama uydusudur. TÜBİTAK UZAY tarafından, danışmanlık ya da dış destek alınmadan Türkiye'de tasarlananmıştır. Yüksek çözünürlüklü optik görüntüleme sistemine ve Türk mühendislerce tasarlanıp geliştirilen yeni modüllere sahip olan RASAT, Türkiye'de tasarlanıp üretilen ilk yer gözlem uydusudur.

Yörünge özelliği sayesinde Dünya'nın her yerinden görüntü alabilmekte olan uydu tarafından çekilmiş görüntüler gezgin portalından (gezgin.gov.tr) görüntülenebilmektedir.

93kg ağırlığındaki uydunun hizmet ömrünün 3 yıl olması planlanmıştır. 17 Ağustos 2011 tarihinde uzaya fırlatılmıştır. (Tübitak Uzay, Sektör Harita)




GÖKTÜRK 1 / Telespazio

GÖKTÜRK-1 Projesine ait sözleşme TELESPAZIO ana yükleniciliğinde 2009 yılında imzalanmıştır. TAI projeye tasarım ve geliştirme aşamasında katılmış ilaveten TAI, Aselsan ve Tübitak Bilgem çeşitli alt sistemleri geliştirip ana yükleniciye teslim etmiştir.

Proje çerçevesinde USET (Uydu Sistem Entegrasyon Test Merkezi) de TAI bünyesinde kurulmuş ve uydunun uzaya gönderilmeden önceki son testleri bu merkezde yapılmıştır. Göktürk 1, dünyanın her yerinden yüksek çözünürlüklü uydu görüntüsü alabilmektedir.

1060 kg ağırlığındaki uydunun hizmet ömrünün 7 yıl olması planlanmıştır. 5 Aralık 2016 tarihinde uzaya fırlatılmıştır. (TAI, Gunter's Space Page)



GÖKTÜRK 2 - TAI

GÖKTÜRK-2 Sistemine ilişkin tasarım, üretim ve test süreçlerindeki tüm mühendislik faaliyetleri milli olarak TAI tarafından gerçekleştirilmiştir. Türkiye'nin İlk Yüksek Çözünürlüklü Yer Gözlem Uydusu olup dünyanın her yerinden yüksek çözünürlüklü uydu görüntüsü alabilmektedir.

450 kg ağırlığındaki uydunun hizmet ömrünün 5 yıl olması planlanmaktadır. 18 Aralık 2012 tarihinde uzaya fırlatılmıştır. (TAI, Gunter's Space Page)

TAI ana yükleniciliğinde Tübitak Uzay ve Aselsan da projede yer almıştır.




UZAYA GÖNDERİLMEYİ BEKLEYEN ARAÇLAR

Göktürk-3 - TAI

GÖKTÜRK-3 Projesi ile uzay tabanlı görüntüleme yeteneğinin SAR (Sentetik Açıklıklı Radar) sensörü vasıtasıyla gece ve gündüz her hava şartına geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda proje sözleşmesi 08 Mayıs 2013 tarihinde imzalanmıştır.

Söz konusu sözleşme kapsamında, GÖKTÜRK-3 Sistemi'nin aşamalı bir yaklaşım ile gerçekleştirilmesi öngörülmekte olup bu maksatla projenin ilk fazında Ön Tasarım fazına kadar olan faaliyetler planlanmaktadır.

TUSAŞ'ın ana yükleniciliğinde, TÜBİTAK Uzay Araştırmaları Enstitüsü ile ASELSAN AŞ'nin de alt yüklenici olarak görev alacağı projenin 28 aylık Faz-1 çalışmaları kapsamında sırasıyla; Görev Tanımı, Sistem Gereksinimleri, Sistem Tasarımı ve Ön Tasarım Gözden Geçirme safhalarına ait faaliyetlerin yürütülmesi planlanmıştır. (HvKK)

2019 yılında uzaydaki yerini alması planlanmaktadır.



Türksat 6A - TAI

TÜRKSAT 6A Yerli Haberleşme Uydusu Geliştirilmesi ve Üretimi Projesine ait sözleşme, 15 Aralık 2014 tarihinde imzalanmıştır. Ülkemizin ilk yerli haberleşme uydusu olacaktır. Proje kapsamında uydunun Yapısal, Isıl ve Kimyasal İtki Alt Sistemleri ile Mekanik Yer Destek Ekipmanlarının Geliştirilmesi, Kablaj Tasarım ve Üretimi TAI sorumluluğunda gerçekleştirilecektir. Uydunun montaj, entegrasyon ve test faaliyetleri TAI'de kurulu bulunan Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezi'nde (UMET) gerçekleştirilecektir.

16 asıl 4 yedek Ku-bant, 2 asıl 1 yedek X-bant transponder ile donatılmış olan 4250 ağırlığındaki uydunun 2020 yılında tamamlanması, 2022 yılında uzaydaki yerini alması ve hizmet ömrünün 15 yıldan fazla olması beklenmektedir. (TAI, Gunter's Space Page, TUA)

Proje kapsamında Aselsan, Ctech, Tübitak Uzay üretimi çeşitli yerli alt sistemler de uzayla buluşacaktır. 2022 yılında uzaydaki yerini alması planlanmaktadır. (Tübitak Uzay)



İMECE Uydusu - Tübitak

İMECE programı kapsamında TAI ve Tübitak ve üniversiteler işbirliğiyle Tamamen Yerli ve Milli olmak hedefiyle tasarlanmıştır. 2022 yılında uzaydaki yerini alması hedeflenmektedir. (Tübitak Uzay, TUA)

Detaylar için bkz: İmece Programı


GELİŞİM AŞAMASINDAKİ ÜRÜNLER

Small Geo - TAI

Small-GEO Haberleşme Uyduları projesi ile yurtiçi ve yurtdışı uydu operatörlerinin ihtiyaçlarını aynı anda karşılayacak teknik özelliklerde bir sisteme yönelik ön çalışmalar yapılacak ve küresel pazar için de oldukça yeni ve dikkat çekici olan "Small-GEO" konseptinde [nispeten daraltılmış hacimli konfigürasyona sahip, maliyet etkin haberleşme uyduları konseptidir] geliştirilecektir.

1 ila 2 ton kütle aralığında olması ve 16 ila 22 transponder taşıması planlanmaktadır.  sivil haberleşme hizmetlerine ilave olarak askeri amaçlı veri transferi için de kullanılabilecektir. (TAI)

Ön tasarım aşamasında olup kesinleşmiş bir siparişi bulunmamaktadır. (SU)



Göktürk-1 Yenileme Projesi - TAI

GÖKTÜRK-1 Yenileme projesi devam etmektedir. Ulusal Uzay Sistemleri Yol Haritasına uygun olarak Türk Havacılık Uzay Sanayii'nin ana yüklenici olarak çalışmalarına başladığı projede amaç, GÖKTÜRK-1 Elektro-Optik Uydusunun yeni ve daha gelişmiş bir sistem olan GÖKTÜRK-Yenileme ile yerli imkânlar kullanılarak yenilenmesidir. (SSB)

[yakusha]

MİKRO, NANO VE KÜP UYDULAR

MİKRO UYDULAR

Lagari - STM

STM tarafından geliştirilen Türkiye'nin ilk milli mikro gözlem uydusu olan Lagari uydusu, sahada taktik görüntü ihtiyacının yakın gerçek zamanlı karşılanması, orman ve bitki örtüsünün takibi, genel haritalama, doğal afet takibi gibi keşif gözetleme görevlerini yerine getirecek. Mikro Uydu kategorisinde, 60-65 kg ağırlığında olması planlanmaktadır. (Milli Savunma)




NANO VE KÜP UYDULAR

Küp uydular (CubeSat) çoğunlukla üniversite öğrencilerinin (bazen de şirketlerin) geliştirdiği ve uzaya gönderip çeşitli araştırmalar yaptığı veya uzaya gönderecekleri ürünlerine tarihçe kazandırdıkları bir uydu çeşididir. Üzerlerinde herhangi bir yakıt taşımadıkları için, yörüngeye yerleştirildikten sonra zamanla yeryüzüne yaklaşır ve birkaç ay veya yıl içinde atmosfere girerek yanıp yok olurlar. (Kozmik Anafor)

CubeSat 1U: 10x10x10 ebatlarını,
CubeSat 2U: 20x20x20 ebatlarını,
CubeSat 3U: 30x30x30 ebatlarını işaret etmektedir.

ITÜpSAT1 - İTÜ

CubeSat 1U formatında hazırlanmış ve 2009 yılında uzaya fırlatılmıştır. (Nanosat)



TURKSAT-3USAT - İTÜ

CubeSat 3U formatında hazırlanmış ve 2013 yılında uzaya fırlatılmıştır. (Nanosat)



BeEagleSat - İTÜ

CubeSat 2U formatında hazırlanmış ve 2017 yılında uzaya fırlatılmıştır. (Nanosat)



HavelSat - İTÜ/Havelsan

CubeSat 2U formatında hazırlanmış ve 2017 yılında uzaya fırlatılmıştır. (Nanosat)



UBAKUSAT - İTÜ

CubeSat 3U formatında hazırlanmış ve 2018 yılında uzaya fırlatılmıştır. (Nanosat)



ASELSAT - İTÜ/Aselsan

CubeSat 3U formatında hazırlanmış ve 2018 yılı sonunda uzaya fırlatılacaktır. (Nanosat)



Nano Uydu Platformu ve PIRISAT - STM

STM tarafından geliştirilecek 6U boyutlarındaki nano uydu platformu ile uzay-tabanlı Otomatik tanımlama Sistemi (OTS) uygulaması Türkiye'de ilk defa gerçekleştirilecektir. PIRISAT uydusu, OTS verisi sağlayacak takım uydu sisteminin ilk uydusudur. Bu temel görevin yanı sıra uyduya entegre edilecek deneysel ürünlere uzay tarihçesi kazandırılması da hedeflenmektedir. Bu kapsamda milli olarak geliştirilecek deneysel ürünler de PIRISAT uydusunda bulunacaktır. Geliştirilecek PIRISAT nano uydu platformu; Türkiye'de hâlihazırda geliştirilen/geliştirilecek olan ürünlerin uzay kalifikasyonu kazanmaları için kullanılabilecek güvenilir, takvim ve maliyet etkin ticari bir platform çözümü olacaktır.



Kılıçsat - Aselsan/Meteksan/GUMUSH/THK Üniversitesi

2021 yılının ikinci yarısında uzaya gönderilmesi planlanan bir ar-ge projesidir. Projede Milli ve yerli üretim küp uydu platformu ve yazılımları kullanılacak. (SSB)

Projeyle, yerli ve milli olarak geliştirilen x-bant LNA (low noise amplifier-düşük gürültülü yükselteç) modülüne uzayda tarihçe kazandırılacak, seyir halindeki gemiler ile diğer kaynaklardan yayınlanan AIS (automatic ıdentification system-otomatik tanımlama sistemi) verileri toplanarak yer istasyonuna indirilecek. (internet)



Grizu263 A - Grizu-263 Uzay Takımı

PocketQube standart ölçüsünde 250 gr ağırlığında bir cep uydu olup 2020 yılında uzaya gönderilmesi planlanmaktadır.



SSS-2B Küp Uydusu - Tübitak Uzay

APSCO kapsamında Çin ve Türkiye toplam 3 uydu üretecek. Uydular 2020 yılında uzaya fırlatılacak (Miguyan)

[yakusha]

Uydu Gönderim Araçları

TP (Teknoloji Platformu) Serisi Sonda Roketleri - Roketsan

Türkiye, uzaya ulaşma yolculuğundaki ilk başarılı adımını TP-0.2-2 nolu sonra roketini 130 km üstü irtifaya taşıyarak 2017 yılında başarmıştır. 2018 yılında ise Sinop'tan ateşlenen TP-0.2-3 uzaya ulaşmış ve sonrasında ilk Türk uzay aracı kontrollü olarak uçurulmuştur. TP-0.2-1 görseli de basınla paylaşılmıştır. (basın)



MUFA / Mikro Uydu Fırlatma Aracı - Roketsan

Asgari 100kg mikro uyduyu 400km yörüngeye yerleştirme yeteneğinde olması hedeflenen bir mikro uydu fırlatma aracıdır. Kalkış ağırlığı 32 ton, çap 1.35 m, boy 19 m olması ve 2025 yılında fırlatılması hedeflenmektedir. (miguyan, roketsan)


^{Görsel Temsilidir}

Şimşek UFA / Uydu Fırlatma Aracı - Roketsan

Asgari 1500kg yükü 700km irtifadaki güneş eş zamanlı yörüngeye fırlatması hedeflenen, çift kademeli ve her kademesinde Sıvı Yakıtlı İtki Sistemi kullanan bir uydu fırlatma aracıdır. (roketsan)


^{Görsel Temsilidir}

[yakusha]

Tarihsel Notlar

BİLSAT - Tübitak Uzay

BiLSAT projesi, Türkiye'de küçük uydu teknolojilerini başlatmak, geliştirmek ve desteklemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. SSTL (Surrey Satellite Technology Limited) firması ile ortak olarak, küçük uyduların tasarımı ve üretimi için gerekli altyapı ve bir yer istasyonu kurulmuş ve Türkiye'nin ilk uzaktan algılama uydusu olan 129 ağırlığındaki BiLSAT 27 Eylül 2003 tarihinde yörüngeye yerleştirilmiştir.

Uydunun, ÇOBAN (Çok Bantlı Kamera) ve GEZGİN (Gerçek Zamanlı Görüntü İşleme kartı) adı verilen, iki görev yükü TÜBİTAK UZAY tarafından ve yerli sanayi katkılarıyla Türkiye'de tasarlanarak üretilmiş ve BiLSAT uydusuna yerleştirilmiştir. Bu ekipmanlar Türkiye'de tasarlanan ve üretilen, uzay tarihçesine sahip ilk ürünlerdir.

Bilsat, 27 eylül 2003 tarihinde yörüngeye yerleştirilmiş 2006 yılının Ağustos ayında görevini tamamlamıştır. (Tübitak Uzay, Sektör Harita)




Türksat 5A/B

Türksat 5A/B uydularının TAI öncülüğünde yerli olarak üretilmesiyle ilgili 2011/2013 yıllarında bir girişim olmuş olmakla beraber uyduların üretimi için 2017 yılında Airbus Space firması seçilmiştir. (Space News, Gunter's Space Page)


Burak Uzay Sonda Roketi - Roketsan

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme bakanlığı himayesinde Roketsan tarafından uzaya küp uydu göndermek üzere geliştirilmekte olan bir Uzay Sonra Roketidir. 200 km irtifaya çıkması hedeflenmektedir. Uydu gönderim projeleri için ilk aşamasıdır. Proje iptal edilmiştir (miguyan)


^{Görsel Temsilidir}

[yakusha]

Kritik Alt Sistemler ve Özel Yapılar

İMECE PROGRAMI

İMECE programı kapsamında İmece gözlem uydusunda kullanılmak üzere platform ve alt sistem tasarımları ve üretimleri tamamen milli/yerli olarak TAI, Tübitak ve Üniversiteler işbirliğiyle yapılacaktır. Yapısal Tasarım, Analiz ve Üretimi ile Uydu Entegrasyon ve Testi TAI tarafından yapılacak olup alt sistemler için görev dağılımı aşağıdaki gibidir:

TAI
* Veri Kotarma Sistemi (Uçuş Bilgisayarı)
* Yörünge, Yönelim Belirleme ve Kontrol sistemi
* Isıl Kontrol sistemi
* Güç Sistemi

Tübitak Uzay
* Hiperspektral Uydu Kamerası
* 0.7 metre çözünürlüklü Elektro Optik Uydu Kamerası
* Haberleşme Sistemi
* Yıldızizler
* Güneş Algılayıcısı
* Tepki Tekeri
* HALL Etkili İtki Motoru
* Milli Yer İstasyonu
* Yeni Nesil Uçuş Bilgisayarı (kimi kaynaklarca)
* GPS (kimi kaynaklarca)
* Kayıt Sıkıştırma Formatlama Birimi (kimi kaynaklarca)
* Faydalı yük Depolama Birimi (kimi kaynaklarca)

Tübitak MAM
* Güneş Paneli
* Lityum İyon Batarya

Gazi Üniversitesi
* Uzay Kalifiye Güneş Hücresi


Tübitak Uzay Merkezli Alt Sistem Çalışmaları

Bilsat:
* ÇOBAN / Multispectral Imager,
* Gezgin / Image Comprassion Unit

Rasat:
* BİLGE / On-board computer
* OBC / Interface Card
* X-Band Trasmitter
* GEZGİN 2 / Image Comprassion Unit

Göktürk 2 :
* CAN / CAN Interface Card
* OBC / Interface Card
* X-Band Trasmitter
* Kuzgun / Infrared Camera
* Gezgin 2A Image Comprassion Unit
* Bilge / On-board Computer
* Spacewire Router (bir kaynağa göre)

İmece:
* Star Trecker,
* Reaction Whell,
* HALE / Hall Effect Thruster
* Bilge 2 / On-board Cumputer
* Günal / Sun Sensor
* MAK / Sub Meter Camera
* HSK / Hyperspectral Camera
* Uygar / Power Distribution Unit




USET / Uydu Sistem Entegrasyon Test Merkezi

GÖKTÜRK-1 Programı kapsamında TAI Tesislerinde kurulmuştur. Kütlesi 5 tona kadar olan birden fazla uydunun aynı anda montaj, entegrasyon ve test faaliyetleri gerçekleştirilebilmektedir.


Milli Uzay Radyasyon Dedektörü (MURaD) - Tübitak

TÜBİTAK'ın ilk kez geliştirdiği Milli Uzay Radyasyon Dedektörü (MURaD) uçuş öncesi testlerden başarıyla geçti. Yörüngenin radyasyon haritasını çıkaracak dedektörlerlerin TURKSAT 6A ve imece uydularına entegrasyonu başladı. APSCO SSS-2B uydusuna da bu dedektör entegre edilecek. (Mustafa Varank)


Ümit / Uydu İtki Motor Projesi

Proje 2018 yılında başlatılmış olup hakkında detaylı bilgi bulunmamaktadır. (UDHB, Miguyan)

HALE / HALL Etkili İtki Motoru - Tübitak Uzay

TÜRKSAT 6A'yı uçuracak kritik parçalardan itki motorunun yeterlilik testleri tamamlandı. HALE, ilk olarak TÜRKSAT 6A ve İMECE uydusunda kullanılacak. (Miguyan)

Hibrit Uzay Roket Motoru - DeltaV

"Savunma Sanayi Başkanlığı tarafından fonlanan (HURM) Hibrit Uzay Roket Motoru Geliştirme Projesi üzerinde 2017'de çalışmaya başladık. Amacımız, Türkiye'de hibrit roket motorları geliştirilmek, bu teknolojinin ülkemize kazandırmak, bu motorlarla ilerde Türkiye'yi uzayda bir oyuncu haline getirmek ve dünya ile rekabete girecek sistemleri geliştirmek. Dünyada çok özel bir roket motoru geliştiriyoruz, benzerlerine göre bu roket motoru, hem daha emniyetli hem de maliyeti daha düşük. 2 yıldır üzerinde çalışıyoruz. Uzaya çıkmak için şu ana kadar 11 atış yaptık. Bu yaz uzaya çıkacak roketin ilk fırlatmasını yapacağız." (Delta V Uzay Teknolojileri A.Ş Genel Müdürü Arif Karabeyoğlu, AA)

[yakusha]

İhracat Başarıları

ARSAT-SG1 - GSATCOM

Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı'nın himayesinde TUSAŞ, GSATCOM ve INVAP arasında Türkiye'nin ilk uydu ihracatı olan ARSAT-SG1 Uydu Projesinin imza töreni gerçekleştirildi. 15. Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı IDEF kapsamında düzenlenen imza törenine Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir, TUSAŞ, GSATCOM ve INVAP yetkilileri katıldı. Törende konuşan Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir, "Bugün imzaladığımız sözleşmeyle savunma sanayiimiz Milli Uzay Programı hedeflerine katkısını sürdürüyor ve bu alandaki kabiliyetlerini yurt dışına taşıyor. Türkiye'nin uydu üreticisi TUSAŞ'ın, iştiraki GSATCOM Uzay Teknolojileri AŞ ile birlikte gerçekleştireceği proje ülkemizin uydu teknolojileri alanındaki yeni nesil haberleşme uydu ailesi teknolojilerinin ilk ihracatı olarak kayıtlara geçecektir." dedi. (defenceturk.net)

2 adet uydu ihraç edilecektir. (defensehere.com)

[yakusha]

Değişiklik Tarihçesi

05.07.2018 - İlk defa yayınlandı.
06.07.2018 - Bir maddenin yeri değiştirildi.
20.01.2019 - Mufa maddesi eklendi.
25.01.2019 - Kılıçsat maddesi eklendi
18.07.2020 - Hibrit Uzay Roket Motoru maddesi eklendi.
30.08.2020 - TP serisi Sonda Roketleri maddesi eklendi.
09.02.2021 - TUA (Türk Uzay Ajansı) kaynak alınarak 2 uydunun uzaya gönderim tarihi güncellendi.
13.09.2021 - İDEF 2021 sonrası gözden geçirildi. İhracat Başarıları maddesi eklendi.
21.09.2021 - Arjantin'e ihraç edilecek uydu sayısı 2 olarak güncellendi.

[yakusha]

TODO