2) Türk Savunma Sanayi: Döner Kanatlı Araçlar

[yakusha]

Türk Savunma Sanayi: Döner Kanatlı Araçlar

Bu makalenin konusu Türk Savunma Sanayi: Döner Kanatlı Araçlar ile sınırlandırılmıştır.

* ATAK HELİKOPTERLERİ
* GENEL MAKSAT HELİKOPTERLERİ
* DİĞER HELİKOPTERLERİ
* ORTAK VEYA LİSANS ALTI ÜRETİM
* Prototip veya Kavramsal Tasarımlar
* Modernizasyon Projeleri
* Kritik Alt Sistemler
* İhracat Çalışmaları

[yakusha]

ATAK HELİKOPTERLERİ

ATAK - TAI/Agusta Westland

Atak programı kapsamında TAI ve Agusta Westland A129 Mongoose temelli olarak geliştirilmiş bir projedir. Proje kapsamında helikopterin motoru RAH-66 Comanche helikopteri için Rolls-Royce ve Honeywell tarafından ortak geliştirilmiş olan LHTEC CTS800-4A turbo şaft motoru ile değiştirilmiş, pek çok yerli alt sistem (AselFLIR-300T Gündüz ve Gece Görüntüleme Sistemi, AVCI Kaska Entegre Kumanda Sistemi ilk akla gelenlerden) entegre edilmiştir.

20mm baş topuna ilave olarak, Güdümsüz roket, CİRİT Füzesi, STINGER Hava-Hava Füzesi, Mızrak-U/Umtas Antitank füzesi ile donatılması mümkündür. (TAI)

59 adet KKK, 18 adet Jandarma, 9 adet EGM olmak üzere toplam 86 adet ATAK helikopteri Türkiye için üretilecektir. (C4)

30 adet ATAK helikopterlerinin Pakistan'a satışının 2018 yılı içinde imzalanmıştır lakin Amerikan ambargosu sebebiyle henüz gerçekleşmemiştir. (Basın)

Aynı şekilde Filipinler ile de 6 adet helikopterin satışı konusunda görüşmeler devam etmektedir. (Basın, TAI)



T929 / Ağır Sınıf Taarruz Helikopteri Projesi - TAI

T129 ATAK ve T625 GÖKBEY Projeleri kapsamında kazanılan teknolojik bilgi birikimi ve operasyonel tecrübe neticesinde "Ağır Sınıf Taarruz Helikopteri Projesi"ne başlanmıştır. Ağır Sınıf Taarruz Helikopteri Projesi; artırılmış faydalı yük ve mühimmat kapasitesi (lançerler hariç 1200kg), modern aviyonik sistemler, düşürülmüş lojistik maliyet ve yüksek performans hedefleri doğrultusunda tamamen yerli ve milli kabiliyetler ile tasarlanmaktadır. (TAI)

TUSAŞ'ın helikopter projeleri ile ilgili konuşan Temel Kotil, T929 yani ATAK-II'nin 11 ton sınıfında olduğunu ve 1.500 kg mühimmat taşıyabildiğini açıkladı. Yerli ve milli motor alternatifinin olmadığı için motorunun Ukrayna'dan geleceğini ifade etti. Kotil ayrıca 2500 beygir motorlarla donatılacağını ve 2023'te uçuşunu yapacağını belirtti. (defenceturk.net)

Deniz ve Kara versiyonu olmak üzere 2 tip helikopter geliştirilmesi planlanmaktadır. (defenceturk.net)

ATAK II projesi olarak da bilinmektedir.

[yakusha]

GENEL MAKSAT HELİKOPTERLERİ

T625 Gökbey / 5 Ton Sınıfı Genel Maksat Helikopteri - TAI

2013 Eylül ayında sözleşmesi imzalanmış olup ilk uçuşunu 2018 yılı sonu gibi gerçekleştirmesi ve 2021 yılında seri üretime geçmesi hedeflenmektedir. Program kapsamında yapısal ve aviyonik sistemlerin sistemlerin yanı sıra motor, transmisyon, rotor ve iniş takımları da milli imkanlar kullanılarak tasarlanıp üretilecektir. VIP, kargo, hava ambulans, arama kurtarma ve kıyı ötesi taşıma gibi geniş bir çerçevede görev icra etmesi ve sivil helikopter pazarından da sipariş alması beklenmektedir. Bu çerçevede helikopter EASA ve SHGM tarafından sertifiye edilecektir. (TAI)

Özgün Helikopter Programı tamamlandığında Türkiye'nin ilk Milli imkanlarla geliştirilip seri üretime geçmiş helikopteri olacak, TSK envanterinde bulunan yaşlanmış UH-IH sınıfı hafif genel maksat helikopterlerinin yerini alacaktır. Yaklaşık 40 kadar aviyonik ekipmanın tasarım ve entegrasyonundan Aselsan sorumlu olacaktır. Bunların arasında temel kokpit ekipmanları, otomatik uçuş kontrol bilgisayarı ve uçuş yönetim sisteminin geliştirilmesi de vardır. (Turan Oğuz)

İlk uçuşunu 2018 yılı içinde yapmış olup, düzenlenen törenle Gökbey ismi verilmiştir.

[yakusha]

DİĞER HELİKOPTERLER

Göktuğ - Havasan

Göktuğ Projesi 2016 yılında Havasan tarafından başlatılmış bir projedir. Projenin kapsamında piston motorlu hafif sınıf 4 kişilik bir eğitim ve gözlem helikopteri üretilecektir. Helikopterin tasarımı firmanın kendisi tarafından yapılmıştır. Kavramsal tasarım süreci geride kalmış olup proje detay tasarım aşamasındadır ve EASA ve SHGM tarafından sertifiye edilmesi hedeflenmektedir. Ar-Ge ve sertifikasyon süreci için 4 yıllık bir proje takvimi öngörülmüştür.

Helikopterin ana sınıfı eğitim ve gözlem olup, yolcu taşıma, medya, hobi, arama kurtarma, yangın tespiti, sahil güvenlik, organ nakli gibi bir çok konuda hizmet verebilecektir.

Proje Tübitak tarafından desteklenmekte, bunun yanı sıra önde gelen havacılık üniversitesi NAU ve XAI ile danışmanlık, personel eğitimi, laboratuvar kullanımı alanlarında işbirliği yapılmaktadır. Mühendis kadrosunda yerli ve yabancı deneyimli mühendisler istihdam etmektedir. (Havasan)

[yakusha]

ORTAK VEYA LİSANS ALTI ÜRETİM

T70 Genel Maksat Helikopteri - TAI & Skorsky

T70 Genel Maksat Helikopteri projesi kapsamında TAI ana yükleniciliğinde ve Sikorsky, Aselsan, TEI, Alp Havacılık firmalarının alt yükleniciliğinde, Sikorsky Aircraft firmasının S70i Helikopteri'nden yola çıkılarak geliştirilecek olan 109 adet T70 Genel Maksat Helikopteri, önümüzdeki 10 yıl süresince Türkiye'de lisans altında üretim modeliyle, 6 farklı kullanıcıya (Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Özel Kuvvetler Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü) teslim edilecektir. (TAI)

Her helikopterde yükselen bir yerlilik oranıyla üretilecek olan proje kapsamında helikopterin motorları da TEI tarafından lisans altında, TEI T700-TEI-701D adıyla üretilecektir. Pek çok aviyonik Aselsan tarafından yerli olarak üretilecek ve helikopterin kokpit kısmı da Aselsan tarafından yeniden tasarlanacaktır.



AS 532UL Cougar MK.I - TAI & Eurocopter

TAI 1999-2003 yılları arasında 28 adet AS 532UL Cougar MK.I genel maksat helikopterinin üretimini Eurocopter lisansıyla gerçekleştirmiştir. (Tuncay Deniz)




UH-1H Iroquois / Bell Helicopter

901nci Hava Aracı Ana Depo ve Fabrika Komutanlığı, 1984-1992 yılları arasında 60 adet UH-1H Iroquois helikopterinin üretimini Bell Helicopter lisansıyla gerçekleştirmiştir. (Tuncay Deniz)

[yakusha]

Prototip veya Kavramsal Çalışmalar

T629 - TAI

TAI tarafından yapılan açıklamayla T629 projesi 2019 yılı sonunda kamouoyuna duyuruldu. T129 ATAK ve Atak-II arasında konumlanan helikopterin ilk uçuşunu 2020 yılında yapması bekleniyordu lakin gerçekleşmedi. (defenceturk.net)



Elektrikli bir sürümünü üzerinde de çalışmalar yapılmış ve daha sonra rafa kaldırılmıştır. (İbrahim Sünnetçi)



12 Ton Sınıfı Genel Maksat Helikopteri - TAI

Helikopter, 20+ kişilik personel kapasitesine sahip olacak olup arama-kurtarma ve deniz üstü operasyonlara uygun olarak tasarlanacaktır. Katlanabilir iniş takımlarına sahip olması hedeflenmektedir. (TAI)

TAI'nin ifadelerinden anlaşılacağı gibi Kara ve Deniz olarak iki versiyonun geliştirilmesi muhtemeldir. TEI tarafından lisans altında imal edilecek olan T700-TEI-701D motorlarının bu projede de kullanılacağı iddia edilmektedir. (SU)

[yakusha]

Modernizasyon Projeleri

AH-1E/F Modernizasyonu - TAI Ana Yükleniciliğinde

Bir yurt dışı müşterinin (Bahreyn olduğu ifade ediliyor) AH-1E Kobra Helikopterlerinin modernizasyonuna yönelik ihtiyacını karşılamak üzere 2015 yılında TUSAŞ ile sözleşme imzalanmıştır. Bu modernizasyon projesi ile hava platformları aviyonik ve silah sistemlerinin geliştirme ve entegrasyon kabiliyetlerimizin ihracatına yönelik önemli bir aşama kaydedilmiştir. Proje kapsamında helikopterlerin, görev bilgisayarı başta olmak üzere kokpit gösterge ve kontrol, hedef tespit ve nişangah, seyrüsefer, görev ve silah yönetim sistemleri ASELSAN özgün ürünlerinden oluşan ekipmanlar ile modernize edilerek yedek parça ve yer destek teçhizatları teslim edilmektedir. Bununla birlikte bu sözleşmenin kapsamı, Haziran 2017 tarihinde yapılan sözleşme değişikliği ile ilave AH-1F Kobra Helikopterleri modernizasyonu ile genişletilmiştir. Proje kilometre taşlarının tamamı sözleşmeye uygun olarak başarıyla geçilmiş olup, Kasım 2016 tarihinden itibaren helikopterler için seri üretim kit teslimatlarına başlanmıştır. Teslimatlar proje planına uygun olarak sürdürülmektedir. (İbrahim Sünnetci, Defence and Technology)



Mi-17 Modernizasyonu - Aselsan

Proje kapsamında bir yurtdışı müşteri için ASELSAN'ın özgün olarak geliştirdiği; Çok İşlevli Göstergeler, Klavye Gösterge Birimi, Ataletsel Navigasyon Sistemi, Görev Bilgisayarı, Sayısal Harita Sistemi, İç Haberleşme Sistemi, V/UHF ve HF Telsizler helikoptere entegre edilmiştir. (C4)




Jandarma Helikopterleri Aviyonik Modernizasyonu Projesi - TAI Ana Yükleniciliğinde

Jandarma Helikopterleri Aviyonik Modernizasyonu Projesi kapsamında, Jandarma Genel Komutanlığı envanterinde bulunan S-70A Blackhawk, AB-205 ve Mi-17 helikopterlerinin aviyonik modernizasyonu gerçekleştirilmektedir. Özel Kuvvetler Komutanlığına ait S-70 Helikopterlerinin modernizasyonu, yapılan sözleşme değişikliği ile Jandarma Helikopterleri Aviyonik Modernizasyonu Projesi Sözleşmesine eklenmiştir. (İbrahim Sünnetci)



Yarasa Projesi - TAI

Özel Kuvvetler Komutanlığı'na ait dört adet S70 Black Hawk helikopterinin aviyonik modernizasyonunu kapsayan bir proje olup, proje kapsamında helikopter üzerinde mevcut seyrüsefer, haberleşme ve görev ekipmanlarının sayısalları ile değiştirilmiş; kayan harita, hava radarı, kaska entegre gece görüş sistemi, kızıl ötesi hedef tespit sistemi (FLIR) ve yedek yakıt tankı entegrasyonları gerçekleştirilmiştir. Proje tamamlanarak helikopterler kullanıcıya teslim edilmiştir. (TAI)



AH-1P/S Cobra Modernizasyonu - Askeri Fabrikalar

1995 yılı ve devamında 30 adet AH-1P/S Cobra helikopteri 901. HAADFK tarafından modernize edilmiştir (Tuncay Deniz)

[yakusha]

Kritik Alt Sistemler

Türk Genel Maksat Helikopteri Projesi ve Alp Havacılık

Alp Havacılık proje kapsamında ana transmisyon modülü dâhil tüm dişli kutuları, tüm dişliler, uçuş kritik bileşenler, kuyruk rotoru şaft sistemi, ana rotor ve kuyruk rotoru kompleleri, uçuş kontrol sistemleri ve iniş takımı komplelerinden sorumlu olarak üretim yapacaktır. (MSI)




HEWS / Helikopter Elektronik Harp Süiti Projesi - Aselsan

Aselsan ana yükleniciliğinde geliştirilmekte olan bir proje olup, proje kapsamında TSK envanterindeki sabit ve döner kanatlı hava platformları için [Füze İkaz Sistemi, Radar İkaz Alıcısı Sistemi, Lazer İkaz Alıcısı Sistemi, Radyo Frekans Karıştırıcı Sistemi, Karşı Tedbir Atma Sistemi ve Süit Merkezi Yönetim Bilgisayarından oluşan] entegre bir Elektronik Harp Kendini Koruma Sisteminin geliştirilecektir. (SSB)

HEHSIS / Helikopter Elektronik Harp Kendini Koruma Sistemi adıyla da bilinmektedir.




Not: Motor projeleri için bkz: Türk Savunma Sanayi: Motor Projeleri makalesi

[yakusha]

Diğer Notlar

Arıkopter - İTÜ
Ortak veya Lisanslı Üretim Denemeleri

Bkz: Türk Savunma Sanayi: Tarihsel Notlar makalesi.

[yakusha]

İHRACAT ÇALIŞMALARI

T129 ATAK helikopterinin 30 adet olarak Pakistan'a ihracına yönelik sözleşme imzalanmış lakin motor konusunda yaşanan Amerikan ambargosu sonrası ihracat gerçekleşmemiştir. (TAI)

T129 ATAK helikopterinin 6 adet olarak Filipinler'e ihracatına yönelik çalışmalar devam etmekte olup henüz sonuçlanmamıştır. (TAI)

[yakusha]

Değişiklik Tarihçesi

28.06.2018 - İlk defa yayınlandı.
22.07.2018 - Tarihsel notlar ayrıldı
23.08.2018 - Mi-17 modernizasyonu eklendi.
26.12.2018 - Motor maddeleri ayrıldı.
22.02.2019 - Atak II maddesi ve görselleri güncellendi.
28.10.2019 - T629 maddesi eklendi.
09.09.2021 - İDEF 2021 sonrası genel gözden geçirme.

[yakusha]

TODO